W piątek w Forum Synagoga miało miejsce 44 spotkanie w ramach Forum Ostrowskiego Towarzystwa Naukowego. Wykład pod tytułem „Nieistniejące i niezapomniane. Ślady granic w rejonie Ostrowa Wielkopolskiego” wygłosił prof. UAM dr hab. Jan Galant. Wykład został poprzedzony promocją najnowszej publikacji przygotowanej przez Ostrowskie Towarzystwo Naukowe – książki „Pamięć pogranicza. Granice w krajobrazie kulturowym regionu ostrowskiego”.
O książce mówiła dr Kornelia Ćwiklak, przypominając, że zgromadzone w tomie artykuły są pokłosiem konferencji naukowej, jaka odbyła się w Ostrowie Wielkopolskim w ostatni dzień maja tego roku. Tytuł tomu dobrze oddaje tematyczną zawartość książki – wszystkie artykuły dotyczą śladów dawnych granic, które przebiegały w pobliżu Ostrowa Wielkopolskiego (najpierw granicy prusko-rosyjskiej, po 1918 roku – granicy polsko-niemieckiej). Dr Ćwiklak pokrótce omówiła poszczególne teksty, zwracając uwagę, że zostały one napisane przez autorów wywodzących się z różnych ośrodków naukowych i reprezentujących różne dyscypliny naukowe, dzięki czemu książka przedstawia zjawisko trwałości dawnych granic w różnorodnych kontekstach: historycznym, teoretycznym, antropologicznym, językoznawczym i literaturoznawczym.
Wykład prof. Galanta również nawiązywał do tej tematyki. Prelegent przedstawił współcześnie istniejące materialne i mentalne ślady trwałości granic rozbiorowych. Pytając o źródła tej trwałości, przybliżył historię samej granicy państw zaborczych w rejonie Ostrowa i Kalisza. Zwięźle scharakteryzował także teoretyczne i pojęciowe ramy, w obrębie których charakteryzuje się współcześnie granice reliktowe i ich trwałość. Wreszcie na koniec wskazał na okoliczności, które uzasadniają celowość podejmowania tej tematyki: dotyczy ona nie zawsze uświadamianych źródeł lokalnej tożsamości, przede wszystkim pozwala ona podkreślić trwałe wewnętrzne zróżnicowanie polskiej tożsamości narodowej.
Wykład wywołał ożywioną dyskusję licznie zgromadzonych w Forum Synagoga słuchaczy. Przede wszystkim zwrócono uwagę na prawodawstwo jako kolejny obszar, w którym podziały rozbiorowe pozostawiły trwały ślad. Dyskutanci mówili o śladach granic w innych okolicach powiatu ostrowskiego (Odolanów), ciekawych zdarzeniach i osobach związanych z tym zjawiskiem. Podkreślano także odrębność Wielkopolski i niską wiedzę o jej dziejach we współczesnej świadomości historycznej. Wreszcie potwierdzano potrzebę poważnej refleksji na poruszane w wykładzie sprawy.
Zdjęcia: Adam Ćwiklak, Tomasz Kordon